Kinh tế xanh không chỉ đơn thuần là phát triển kinh tế mà còn hướng đến mục tiêu cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường tự nhiên. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan để hiểu rõ hơn kinh tế xanh là gì cũng như các nguyên tắc phát triển kinh tế xanh bền vững.
Kinh tế xanh là gì?
Kinh tế xanh (green economy) là một mô hình kinh tế phát triển dựa trên việc giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và thúc đẩy phát triển xã hội. Khái niệm kinh tế xanh nhấn mạnh vào việc phát triển bền vững mà không làm tổn hại đến môi trường.
Khác với kinh tế truyền thống, kinh tế xanh đặt trọng tâm vào việc cải thiện môi trường thay vì khai thác tài nguyên một cách cạn kiệt.
Vai trò của kinh tế xanh
Kinh tế xanh đóng vai trò quan trọng trong việc đối phó với các thách thức môi trường và kinh tế mà thế giới đang phải đối mặt. Những lợi ích chính mà kinh tế xanh mang lại bao gồm:
Giảm thiểu tác động môi trường: Kinh tế xanh khuyến khích sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, gió và sinh khối, giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Điều này giúp giảm lượng khí thải nhà kính và ô nhiễm môi trường.
Bảo vệ tài nguyên thiên nhiên: Nền kinh tế này tập trung vào việc sử dụng tài nguyên một cách bền vững, giảm thiểu tình trạng khai thác quá mức và bảo vệ các hệ sinh thái tự nhiên. Việc áp dụng các phương pháp sản xuất thân thiện với môi trường giúp duy trì sự cân bằng sinh thái và đảm bảo rằng các nguồn tài nguyên thiên nhiên có thể tiếp tục phục vụ con người trong tương lai.
Tạo việc làm xanh: Một phần quan trọng của kinh tế xanh là việc tạo ra “việc làm xanh”, là những công việc liên quan đến các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, tái chế và bảo vệ môi trường. Điều này không chỉ giúp giảm tình trạng thất nghiệp mà còn góp phần vào sự phát triển của nền kinh tế bền vững.
Thúc đẩy phát triển công nghệ sạch: Kinh tế xanh khuyến khích sự đổi mới và phát triển các công nghệ sạch và bền vững. Những tiến bộ trong lĩnh vực này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn mở ra nhiều cơ hội kinh doanh và tăng trưởng kinh tế.
Nguyên tắc phát triển kinh tế xanh
Về bản chất, nền kinh tế xanh là một tập hợp các nguyên tắc nhằm thúc đẩy sự thịnh vượng trong những hạn chế sinh thái của hành tinh. Nền kinh tế này tuân thủ 5 nguyên tắc cơ bản, mỗi nguyên tắc lấy cảm hứng từ các tiền lệ quan trọng trong chính sách quốc tế và đưa ra hướng dẫn cải cách kinh tế trong nhiều bối cảnh khác nhau.
Nguyên tắc an sinh
Nền kinh tế xanh tập trung vào việc nâng cao phúc lợi của tất cả mọi người.
- Kinh tế xanh lấy con người làm trung tâm. Mục đích là tạo ra sự thịnh vượng chung.
- Tập trung vào việc tăng trưởng kinh tế sẽ hỗ trợ phúc lợi. Sự giàu có này không chỉ là tài chính mà còn bao gồm toàn bộ các nguồn vốn con người, xã hội, vật chất và tự nhiên.
- Ưu tiên đầu tư và tiếp cận các hệ thống tự nhiên bền vững, cơ sở hạ tầng, kiến thức và giáo dục cần thiết để mọi người thịnh vượng.
- Tạo cơ hội việc làm xanh bền vững.
- Được xây dựng dựa trên hành động tập thể vì lợi ích công cộng, nhưng lại dựa trên sự lựa chọn của cá nhân.
Nguyên tắc công bằng
Nguyên tắc này nhấn mạnh đến sự công bằng, cả trong thế hệ hiện tại và giữa các thế hệ hiện tại và tương lai.
- Nền kinh tế này có tính bao trùm và không phân biệt đối xử. Chia sẻ quyền ra quyết định, lợi ích và chi phí một cách công bằng, tránh sự thâu tóm của giới tinh hoa và đặc biệt hỗ trợ trao quyền cho phụ nữ.
- Thúc đẩy sự công bằng cơ hội và kết quả, giảm sự chênh lệch giữa mọi người, đồng thời đảm bảo không gian sinh sống cho động vật hoang dã và thiên nhiên hoang dã.
- Quan điểm dài hạn về nền kinh tế, tạo ra sự giàu có và khả năng phục hồi phục vụ cho lợi ích của những công dân tương lai, đồng thời hành động khẩn cấp để giải quyết tình trạng nghèo đói và bất công đa chiều hiện nay.
- Dựa trên sự đoàn kết và công bằng xã hội, củng cố lòng tin và mối quan hệ xã hội, đồng thời hỗ trợ quyền con người, quyền của người lao động, người dân bản địa và các nhóm thiểu số và quyền phát triển bền vững.
- Thúc đẩy trao quyền cho các MSME, doanh nghiệp xã hội và sinh kế bền vững.
- Tìm kiếm quá trình chuyển đổi nhanh chóng và công bằng và trang trải chi phí của mình, không ai bị bỏ lại phía sau.
Nguyên tắc giới hạn hành tinh
Nền kinh tế xanh bảo vệ, phục hồi và đầu tư vào thiên nhiên.
- Một nền kinh tế xanh toàn diện công nhận và nuôi dưỡng các giá trị đa dạng của thiên nhiên – các giá trị chức năng của việc cung cấp hàng hóa và dịch vụ hỗ trợ nền kinh tế, các giá trị văn hóa của thiên nhiên hỗ trợ xã hội và các giá trị sinh thái của thiên nhiên hỗ trợ toàn bộ sự sống.
- Thừa nhận khả năng thay thế hạn chế của tài nguyên tự nhiên bằng các tài nguyên khác, sử dụng nguyên tắc phòng ngừa để tránh mất tài nguyên tự nhiên quan trọng và vi phạm các giới hạn sinh thái.
- Đầu tư vào việc bảo vệ, phát triển và phục hồi đa dạng sinh học và các hệ thống tự nhiên.
- Tính sáng tạo trong việc quản lý các hệ thống tự nhiên.
Nguyên tắc hiệu quả và đầy đủ
Nền kinh tế xanh hướng đến hỗ trợ tiêu dùng và sản xuất bền vững.
- Nền kinh tế xanh toàn diện là nền kinh tế ít carbon, tiết kiệm tài nguyên, đa dạng và tuần hoàn. Nền kinh tế này áp dụng các mô hình phát triển kinh tế mới nhằm giải quyết thách thức tạo ra sự thịnh vượng trong phạm vi ranh giới của hành tinh.
- Nền kinh tế này thừa nhận phải có sự thay đổi đáng kể trên toàn cầu để hạn chế tiêu thụ tài nguyên thiên nhiên ở mức bền vững về mặt vật lý nếu chúng ta muốn duy trì trong phạm vi ranh giới của hành tinh.
- Nền kinh tế này thừa nhận một “nền tảng xã hội” về tiêu dùng hàng hóa và dịch vụ cơ bản. Điều này rất cần thiết để đáp ứng phúc lợi và phẩm giá của con người, cũng như các “đỉnh” tiêu thụ tài nguyên không thể chấp nhận được.
- Nền kinh tế này điều chỉnh giá cả, trợ cấp và ưu đãi phù hợp với chi phí thực sự đối với xã hội, thông qua các cơ chế mà “người gây ô nhiễm phải trả tiền” vàlợi ích thuộc về những người mang lại kết quả xanh toàn diện.
Nguyên tắc quản trị tốt
Nền kinh tế xanh được định hướng bởi các thể chế tích hợp, có trách nhiệm và linh hoạt.
- Nền kinh tế xanh toàn diện dựa trên bằng chứng – các chuẩn mực và thể chế của nền kinh tế này mang tính liên ngành, triển khai cả khoa học và kinh tế học vững chắc cùng với kiến thức địa phương để xây dựng chiến lược thích ứng.
- Được hỗ trợ bởi các tổ chức tích hợp, hợp tác và thống nhất – theo chiều ngang giữa các ngành và theo chiều dọc giữa các cấp quản trị – và có đủ năng lực để hoàn thành vai trò tương ứng của họ theo những cách hiệu quả, hiệu suất và có trách nhiệm.
- Đòi hỏi sự tham gia của công chúng, tính minh bạch, đối thoại xã hội, trách nhiệm giải trình dân chủ và sự tự do khỏi các lợi ích cố hữu trong tất cả các tổ chức – công cộng, tư nhân và xã hội dân sự.
- Thúc đẩy quá trình ra quyết định phân cấp cho các nền kinh tế địa phương và quản lý các hệ thống tự nhiên trong khi vẫn duy trì các tiêu chuẩn, thủ tục và hệ thống tuân thủ chung, tập trung mạnh mẽ.
- Xây dựng một hệ thống tài chính với mục đích mang lại phúc lợi và tính bền vững, được thiết lập theo những cách phục vụ an toàn cho lợi ích của xã hội.
Lợi ích của phát triển kinh tế xanh
Lợi ích về môi trường
Phát triển kinh tế xanh giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và duy trì sự cân bằng sinh thái. Những nỗ lực này giúp giảm biến đổi khí hậu, cải thiện chất lượng không khí và nước, đồng thời bảo vệ đa dạng sinh học.
Lợi ích về kinh tế
Kinh tế xanh mang lại tăng trưởng kinh tế bền vững, giúp duy trì sự ổn định kinh tế lâu dài. Các ngành công nghiệp xanh như năng lượng tái tạo và nông nghiệp hữu cơ tạo ra hàng triệu việc làm mới, mở ra cơ hội phát triển cho nhiều lĩnh vực.
Lợi ích xã hội
Nền kinh tế xanh không chỉ mang lại lợi ích môi trường và kinh tế mà còn giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của con người. Việc làm giảm ô nhiễm, tạo việc làm bền vững và phát triển công bằng giúp xã hội trở nên công bằng và lành mạnh hơn.
Thách thức trong việc phát triển kinh tế xanh
Chi phí đầu tư cao
Một trong những thách thức lớn nhất của phát triển kinh tế xanh là chi phí đầu tư ban đầu cao. Các công nghệ xanh như năng lượng tái tạo, xe điện và hệ thống quản lý chất thải hiệu quả đòi hỏi sự đầu tư lớn và không phải quốc gia hay doanh nghiệp nào cũng có khả năng đáp ứng.
Sự kháng cự từ các ngành công nghiệp truyền thống
Các ngành công nghiệp truyền thống như khai thác dầu mỏ, sản xuất than đá bị đe dọa bởi các quy định về môi trường nghiêm ngặt và sự cạnh tranh từ các giải pháp năng lượng tái tạo. Điều này có thể dẫn đến sự kháng cự mạnh mẽ.
Nhận thức và chính sách
Nhận thức của cộng đồng và chính sách hỗ trợ từ phía các chính phủ là một yếu tố then chốt. Việc thay đổi nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của kinh tế xanh và tạo ra các chính sách hỗ trợ phát triển bền vững là một quá trình cần sự cam kết lâu dài.
Ví dụ về kinh tế xanh
Việc áp dụng các nguyên tắc của nền kinh tế xanh trong cuộc sống hàng ngày có thể thông qua nhiều hành động khác nhau. Dưới đây là một số ví dụ về kinh tế xanh:
- Lựa chọn các sản phẩm nông nghiệp hữu cơ tại địa phương được trồng mà không có hóa chất độc hại.
- Sử dụng các phương tiện giao thông bền vững như ô tô điện và xe ga.
- Chuyển từ bếp gas sang bếp điện để nấu ăn.
- Ưu tiên phương tiện giao thông công cộng hơn phương tiện cá nhân bất cứ khi nào có thể.
- Tái chế pin lithium để giảm tác động đến môi trường trong quá trình sản xuất.
- Lựa chọn lối sống giúp giảm thiểu mức tiêu thụ năng lượng.
- Phát triển và triển khai các hệ thống sản xuất tiết kiệm năng lượng.
- Đầu tư và sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo, ít carbon để cung cấp năng lượng cho các nhà máy và máy móc.
- Tối đa hóa nỗ lực tái chế và áp dụng bao bì tái chế để phân phối sản phẩm.
- Đơn giản hóa quy trình quản lý và xử lý sản phẩm cuối vòng đời.
Trên đây là một số thông tin để giúp bạn hiểu rõ hơn về nền kinh tế xanh là gì. Ngoài ra bạn đọc có thể tham khảo thêm một số bài viết khác để tìm hiểu thêm các mô hình kinh tế xanh tại Việt Nam nhé.